पद्मश्री शिल्पकार करमरकर

यांच्यावर लिहिलेली दोन पुस्तके

 

 

सौ. स्वाती वर्तक 

 

शिल्पकार विनायक पांडुरंग करमरकर ( २ ऑक्टोबर १८९१ – १३ जून १९६७) 

१३ जून १९६७..शिल्पकार विनायक पांडुरंग करमरकर यांची पुण्यतिथी

त्यांच्यावर दोन पुस्तके लिहिली आहेत श्री. सुहास बहुळकर यांनी …  त्यांची आजच्या दिनीं थोडक्यात ओळख करून द्यावी असे मनापासून वाटले म्हणून हा लेखप्रपंच.

शिल्पकार करमरकर मुखपृष्ठ : मराठी पुस्तक

 

शिल्पकार करमरकर मुखपृष्ठ व मलपृष्ठ : इंग्रजी पुस्तक

आयुष्याची मौल्यवान माती.. शिल्पकार करमरकर ( मराठी )

Precious clay of life..legendary sculptor.. V.P.Karmarkar ( इंग्रजी )

मी इतकी भारावून गेले आहे की मला काही सुचतच नाही. मी काय लिहावे ?

लेखकाची भाषाही खूप  सहज, सोपी, ओघवती, प्रासादिक आहे की अक्षरश: माझ्या डोळ्यापुढे करमरकरजींचे चित्र उभे राहते. शब्दचित्र निर्माण करण्यामध्ये ते अतिशय वाकबगार आहेत असे जाणवते.

शिल्पकार विनायक पांडुरंग उर्फ नानासाहेब करमरकर यांच्या सूनबाई सुनंदा विश्वास करमरकर यांचेही मी आभार मानायलाच पाहिजे कारण त्यांनी पुनःपुन्हा केलेल्या प्रेमळ आग्रहामुळे श्री. बहुळकर अखेरीस सासवण्यात पोचले. करमरकर शिल्पालय बघता बघता त्या थोर शिल्पकाराचे जीवन अनुभवत राहिले.

शिल्पकार करमरकर यांचा जन्म २ ऑक्टोबर १८९१ सासवणे येथे झाला.

मराठी पुस्तक जरी ३१० पृष्ठांचे असले तरी शिल्पकार, शिल्पे यांचे फोटो, चित्रे याने सजलेले असल्याने वाचक सहज वाचनात गुंग होतो.
इंग्रजी पुस्तक २०८ पृष्ठांचे असून त्याची मांडणी, रचना, पाने अधिक सुबक, सुरेख व देखणी आहेत. इंग्रजी पुस्तकाचे आर्ट वर्क पार्ले येथील चित्रकार श्री अनिश दाते यांनी अतिशय सुंदररित्या केले आहे.

अनुक्रम २४ प्रकरणांचे, त्यात बालपणापासून त्यांच्या मृत्यूनंतर मुलगा व सुनेने साकार करून जपून ठेवलेले… शिल्पालयापर्यंतचे लेख वेधक आहेत.

पहिल्याच प्रकरणात, रस्त्यावरचे गलिच्छ, मरणासन्न कुत्रे उचलून, भयंकर अवस्थेत त्याला घरी आणून न्हाऊ माखू घालणारा हा कोण सह्रदय माणूस असे मनात येते. आपली उत्कंठा वाढत राहते आणि हळुवारपणे लेखक त्या शिल्पकाराच्या जीवनात आपल्याला हिंडवून आणतो.

” पहिले शिवस्मारक ” बद्दल इतक्या प्रभावी शब्दांमध्ये लिहिले आहे की माझ्यासमोर अक्षरशः सगळे ते उभे राहीले. तो अरबी घोडा, त्यांचे ते ब्रॉंझमध्ये एकसंघ ओतण्यासाठी नव्याने फाउंड्रीचा शोध घेणे, त्या पुतळ्याचा आकार आणि वजन लक्षात घेऊन तो धातूचा रस कसा घालतात वगैरे ते सगळे.. तो मोठ्या कास्टिंगचा थरार,  ते शिवस्मारकातील रिलीफ शिल्प, राज्याभिषेक सगळे सगळे. खूप सुंदर वर्णन केलेले आहे अगदी सामान्य कुवतीच्या माणसाला देखील समजेल. एवढा  सखोल अभ्यास करून त्याच्याबद्दल समजावले आहे. दोन-दोनदा वाचत होते आणि अतिशय भावले मला.

अमेरिकेच्या दौऱ्यावर करमरकर गेले ते वाचताना मी विचार करीत होते की खरोखर ते ६०, ६५ वर्षांपूर्वी कसे गेले असतील आणि माझ्या डोळ्यासमोर स्वामी विवेकानंद साकार होत होते. किती कष्टाने ते गेले होते आणि तिथे जाऊन त्यांनी अमेरिका जिंकली; तसेच करमरकर गेले त्यांनी तिथे सगळ्यांना जिंकून घेतले, आपले विचार मांडले. त्यांची शिल्पे लोकांना आवडली. तिथल्या लोकांनी त्यांची स्तुती केली, प्रशंसा केली त्यामुळे माझ्या डोळ्यासमोर एकदम करमरकर हे विवेकानंदांसारखेच भासले.

बर्गलमनी जनरल ली व मेक्सन डेविस घोड्यावर बसून पर्वत चढत आहे या सगळ्याचे जे वर्णन लिहीले आहे ते अतिशय उत्तम रित्या चित्रित केले आहे. ते पर्वत शिखर, अब्राहम लिंकनचे डोके प्रचंड आकारात खोदणे सारे डोळ्यांसमोर उभे राहते.

करमरकरांच्या दैनंदिनीतील अभिप्राय वाचताना चांगली माहिती मिळते. करमरकर सांगतात, ” इन्स्टिट्यूटच्या प्रदर्शनात येथील विद्यार्थ्यांना सुरुवातीपासून मिळणाऱ्या स्वातंत्र्याच्या दुरुपयोग स्पष्ट दिसत होता. आधुनिक कला निर्मिती करणारे कलावंत बेताल का असतात याचे रहस्य इथे समजते. मुळाक्षरे व व्याकरण समजण्यापूर्वी एखादा ग्रंथ लिहिला तर त्याचे स्वरूप कसे असेल तसेच या कलाकृती बघून वाटले.”

करमरकरांनी लिहिलेले स्वातंत्र्य देवीचे वर्णन .. शिल्पकाराची विशाल दृष्टी व भव्य शिल्प प्रत्यक्षात आणण्याची कृती यांचा श्रेष्ठ संगम येथे झाला आहे. इंजिनीयरचे अद्भुत कार्य आपल्याला थक्क करते. असे अनेक लेख कै .करमरकर यांनी लिहिलेले या पुस्तकात वाचायला मिळतील.

अमेरिका दौऱ्यात करमरकरांनी अनेक भव्य स्मारके अभ्यासली होती तसे काहीतरी भव्य दिव्य करण्याचे त्यांचे स्वप्न प्रत्यक्षात येऊ शकले नाही, ते वाचताना अतीव दुःख झाले. गांधी स्मारकासाठी त्यांनी केलेली शिल्पे, त्यासाठी केलेला अभ्यास सारेच उत्तम होते .

जे आर. डी टाटांच्या बरोबर झालेला त्यांचा तो संवाद. त्यांनी  स्केचसाठी एक हजार रुपये का द्यायचे वगैरे त्यांनी जे सांगितले आणि उद्योग समूहातील अधिकाऱ्याच्या चढेल वैचारिकतेला धक्का देऊन त्यांना जागे केले  ..मी स्वतःची प्रतिष्ठा जपली ..अशा काही वाक्यांमधून लेखकाने अतिशय उत्तम रीतीने करमरकरांचे चरित्र उभे केले आहे.

श्री. करमरकरांच्या दैनंदिन गोष्टींबद्दल ते  लिहीतात, त्यात अक्षरशः माझ्या वडिलांच्या जीवनाची अनेक साम्य स्थळे आढळली. सगळे आमच्या घरी अगदी असेच होते. त्यामुळे करमरकर हे पुस्तक वाचताना मी अगदी हरवून गेले होते.

खुद्द श्री. करमरकर हे उत्तम लेखक होते हेही या पुस्तकावरून कळते

त्यांनी लिहिलेय की पाश्चात्य कला ही निसर्गनिष्ठ आहे, आधुनिक कला आत्मनिष्ठ आहे तर पौर्वात्य कला भावनानिष्ठ आहे. त्यात त्यांनी तीनही कलांचे निष्ठावान अनुयायी गांधीजींचे चित्र किंवा प्रतिमा कशी करतील याचे सार्थपणे विवेचन केले आहे. करमरकरांचे इतरही सगळे शेवटले लेख अतिशय माहितीपूर्ण आहेत.

शिल्पे (१) सुशीला   

शिल्पे (२) छत्रपती शिवाजी महाराज

शिल्पे (३) कोलकाता येथील शिल्पे

शिल्पे (४) मत्स्यगंधा   

त्यांच्या प्रत्येक शिल्पाविषयी लेखक श्री. सुहास बहुळकर यांनी अतिशय आत्मीयतेने लिहीले आहे मग ते आत्ममग्न आणि अंतर्मुख असलेले गांधी असोत, गोगलगाईवर बसलेली अंध स्त्री असो, वडील पांडुतात्या, मत्स्यकन्या, ज्योती माकडीण व तिचे पिल्लू असो, किंवा सुशीला असो.लहान सहान बारकाव्यांसह त्याचे रसग्रहण केले आहे. खूप वाचनीय आहे.
एकच वानगी दाखल..

‘ग्रेसफुल वरी’चे शिल्प

करमरकरांनी करूण भाव व माया-ममता व्यक्त करणारे एक शिल्प तयार केले. त्याचे नाव होते,  ” ग्रेस फुल वरी. ” या शिल्पात एक स्त्री असहाय्य मुद्रेत उभी असून तिने छातीशी तिच्या लहान बाळाला कवटाळले आहे. खाली तिचा तीन चार वर्षाचा मुलगा तिच्या डाव्या पायाला बिलगला आहे. त्या स्त्रीच्या उभे राहण्यातून, डावीकडे कललेल्या मानेतून व ज्या काळजीने तिने लहानग्याला छातीशी कवटाळले आहे त्यातून तिची असहाय्यता जाणवत असतानाच खालच्या बाजूला असणाऱ्या या मोठ्या भावंडालाही, वय लहान असून जे घडले आहे, ते समजून उमजून तो बाबरला आहे. प्रत्यक्षात काय घडले आहे, ते प्रेक्षकाला कळतच नाही पण या शिल्पातून जाणवते की काही तरी भयंकर घडले आहे किंवा घडणार आहे आणि त्याच्या काळजीने ही स्त्री व तिची दोन मुले जे घडू पाहत आहे त्याकडे असहाय्यतेने बघत आहेत. या शिल्पातला त्या स्त्रीचा असहाय्य चेहरा, डोक्यावरून पदर घेत तिची उभी राहण्याची ढब, साडीच्या चुण्या, पाठीशी सोडलेला रुळणारा पदर, ज्या दोन हातांनी लहान मुलाला कवटाळले आहे, त्या हातातून व्यक्त होणारे वात्सल्य सर्व काही पहात रहावे असेच आहे. पण त्यासोबतच आल्या परिस्थितीला तोंड देण्याचा निर्धार त्यातून जाणवतो. पायाशी बिलगलेल्या मोठ्या मुलाचे कृश शरीर, कमरेला बांधलेला करदोटा व बावरून त्याने आईच्या कुशीत लपवलेले तोंड एका अत्यंत भावपूर्ण अशा निर्मितीचा प्रत्यय देते. १९३४ च्या ” बॉम्बे आर्ट सोसायटी ” च्या प्रदर्शनात हे शिल्प देखील गाजले होते.

लेखकाने किती प्रत्ययकारी वर्णन करून हे शिल्प सामान्य वाचकांसाठी जिवंत केले आहे हे सहज समजते.

प्रत्येक कलेचा निसर्ग हा देव आहे त्याची भक्ती करण्याच्या पद्धतीमध्ये काय तो फरक आहे म्हणूनच वेगवेगळ्या पद्धती अस्तित्वात आहेत या प्रांताच्या मर्यादेचे तीन कोन् आहेत इमिटेशन, रिप्रेझेंटेशन आणि इंटरप्रिटेशन त्या अतिशय सुंदर रीतीने समजावले आहे.

 

शिल्पकार करमरकर सून सुनंदा यांचे शिल्प साकारताना

शिल्पकार करमरकर इतर शिल्पांचे काम करताना

करमरकर यांनी गुरुदेव रवींद्रनाथ ठाकूर आणि गांधीजी यांना समोर बसवून शिल्प तयार केले आहे.त्यांना अनेक बक्षिसे, बॉम्बे आर्ट सोसायटीची पदके, आर्टिस्ट ऑफ द इअर चा बहुमान, ललित कला अकादमीची फेलोशिप  आणि ते भारत सरकार तर्फे ‘पद्मश्री’ पुरस्काराने सन्मानित आहेत.

समकालीन इतर शिल्पकार यांचीही माहिती आणि करमरकर यांची पत्रे देखील उल्लेखनीय. अ पासून ज्ञ पर्यंत घेतलेला हा धांडोळा स्तुत्य आहे .

हे पुस्तक प्रत्येकाने वाचावे. कलेवर प्रेम असणाऱ्या, चित्रकार व शिल्पकार असणाऱ्यांनी सगळ्यांनी वाचावे असेच हे पुस्तक आहे.

 

मराठी पुस्तक..आयुष्याची मौल्यवान माती. शिल्पकार करमरकर
लेखक श्री. सुहास बहुळकर
किंमत ५५०/-

प्रकाशक..राजहंस प्रकाशन, पुणे.

इंग्रजी पुस्तक…Precious clay of life .  Legendary Sculptor, V.P.Karmarkar
लेखक श्री. सुहास बहुळकर
किंमत- रु. २४०० / –

प्रकाशक – ललित कला अकादमी, दिल्ली. 

प्रकाशचित्रे : सुहास बहुळकर व अनिश दाते यांच्या सौजन्याने.

– ©️  सौ.स्वाती वर्तक, खार ( प.),

मुंबई ४०० ०५२.

swati.k.vartak@gmail.com

सौ. स्वाती वर्तक यांनी पाठवलेला फोटो

^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^

आजची कविता 

प्रदीप अधिकारी 

चिरंतन सत्य

वेळ आता जवळ आली, दूर भासणाऱ्या मरणाची,
जमवितो मी लाकडे आताशा, लागणाऱ्या सरणाची !

काय घेऊनी जन्मलो मी, काय मी कमविले वा गमविले,
गिनती त्याची कशी करावी, रांगेत उभ्या त्या शून्यांची

कळले आता मला नव्याने, का मला जे कळतच नव्हते,
प्यास लागली होती जीवाला, मृगजळाच्या त्या पाण्याची

रडवूनी मी अपुल्यांना, हसवित गेलो भलत्याच कुणाला
शेवटी हासलो मीही स्वत:शी, जखम लपवूनी त्या दु:खाची

हे सारे असेच होते, जे भासले खरे, तेच नेमके खोटे होते,
आस अंतरी म्हणुनी लागली, चिरंतन त्या सत्याची…

– ©️ प्रदीप अधिकारी             

9820451442
adhikaripradeep14@gmail.com

@@@@@@@@@@@@@@@@@@

जागतिक पर्यावरण दिनानिमित्त 

 

– अवनी घाणेकर 

इयत्ता आठवी, बालमोहन विद्यामंदिर, मुंबई

प्रेषक मृदुला जोशी 

@@@@@@@@@@@@@@@@@@

ग्रँट रोड, एक कॅलिडोस्कोप : 

 

लेखक मधुसूदन फाटक

पुस्तक परिचय 

 

मोहन कान्हेरे

 

मुखपृष्ठ

दक्षिण मुंबईमधलं ‘ ग्रँट रोड ‘ हे एक अतिशय महत्त्वाचं स्थानक…… ऐतिहासिक महत्त्व असलेलं, सांस्कृतिक दृष्ट्या श्रीमंत असलेलं…..पूर्व – पश्चिम दोन्ही दिशांना दाटी-वाटीने वस्ती, सर्व प्रकारची व्यापारी केंद्रं …. यामुळे हा विभाग कायमच गजबजलेला! पश्चिम रेल्वेच्या लोकल ट्रेन चर्चगेटवरून सुटल्या की तिसरं स्थानक येतं ते ग्रँट रोड…..या स्थानकाचा रोचक इतिहास लहानशा पुस्तिकेच्या द्वारा वाचकांसमोर ठेवला गेला आहे.

नुकतेच निवर्तलेले मधुसूदन फाटक यांनी हे काम खूपच आस्थेने केलं आहे. मधुसूदन फाटक हे फोटो जर्नालिझमकरता ओळखले जात. १९६३ साली त्यांनी लेखनाला सुरुवात केली आणि गेली ४० वर्ष अनेक मान्यवर वृत्तपत्रांच्या पुरवण्यांमधून त्यांनी  लेखन केलं. वासुदेव बळवंत फडके स्मारक समितीचे ते कार्यवाह होते आणि मुंबई मराठी ग्रंथ संग्रहालयच्या ताडदेव शाखेचे ते अध्यक्ष होते. अत्यंत डोळसपणे  भोवतालचा वेध घेणारे, प्रासंगिक लेखन करणारे मधुसूदन फाटक….. त्यांनी या छोट्याशा पुस्तिकेमध्ये अनेक विषयांना हात घातला आहे, उदंड तपशील नोंदवला आहे. आपल्या अवतीभवतीचं लोकजीवन, इथली खाद्य संस्कृती, इथली करमणुकीची केंद्रं, इथे घडलेल्या राजकीय घटना या सर्वाचा रंजक आढावा म्हणजेच हे छोटसं पुस्तक.

रेल्वे स्थानकापासून अगदी केवळ दहा मिनिटांवर ज्योती स्टुडिओ होता, हे अनेकांना माहीत नसेल. श्री. अर्देशीर इराणी या जाणकार धनिकाने एका प्रशस्त भूखंडावर हा स्टुडिओ उभा केला. १९३१ मध्ये चित्रपटनिर्मिती सुरू झाली, आणि ‘आलम आरा ‘ हा चित्रपट तिथे जन्माला आला. राष्ट्रीय पुरस्कार मिळवलेला आचार्य अत्रे यांचा ‘श्यामची आई’ हा चित्रपट याच ठिकाणी तयार झाला…..मंगेशकर कुटुंब, न्यायमूर्ती बावडेकर, पत्रकार चं. वि. बावडेकर, चित्रपट लेखक-दिग्दर्शक दिनकर द. पाटील, अशोक सराफ, संस्कृत भाषेवर प्रभुत्व असलेले हरिभाऊ वेलणकर, सुनील गावस्कर, उत्तरा केळकर, आरती अंकलीकर टिकेकर, पंडित फिरोज दस्तूर, कवीराज राजा बढे…… ( ही यादी खूप मोठी आहे ) हे सगळे ग्रँट रोडचे रहिवासी.

इथे इंग्रजांच्या काळात ‘प्ले हाऊस’ नावाचा विभाग होता. अनेक चित्रपटगृहं त्या ठिकाणी होती, म्हणून प्ले हाऊस. नंतर त्याला पिला हाऊस म्हणू लागले. इम्पिरियल चित्रपटगृहाला खेटून दोन हत्तींच्या प्रतिकृती उभ्या होत्या, आणि आजही केविलवाण्या अवस्थेत त्या पाहायला मिळतात. या ठिकाणी ‘अलबेला’ चित्रपट प्रदर्शित झाला होता. त्यातलं “भोली सुरत… ” हे गाणं परत परत ऐकायला रसिकांना आवडायचं. मात्र त्याकरता तिकीट परवडत नव्हतं. रात्री नऊचा शो बरोबर नऊ वाजता सुरू होत असे आणि साडे दहाच्या सुमारास हे गीत पडद्यावर येत असे. या चित्रपटगृहाचे सगळे दरवाजे उघडे करून फुटपाथवर उभ्या असलेल्या रसिकांना मोठ्या प्रेमाने गाणं ऐकवलं जात असे.

समुद्रकिनारी चार राजवाडेसुद्धा जुन्या जमान्यात पाहायला मिळत. बडोदे संस्थान अधिपती प्रताप सिंह महाराज यांचा राजवाडा, आनंद भुवन या नावाने १९०५ साली ब्रिज कॅण्डीलगत बांधला गेला. आताचं ऑगस्ट क्रांती मैदान म्हणजेच त्या काळातलं गवालिया टॅंक…..ग्रँड रोड स्टेशनपासून दहा ते बारा मिनिटाच्या अंतरावर. ही तर ऐतिहासिक जागा. त्याचीही आठवण लेखकाने काढली आहे. प्रस्तुत पुस्तकाला कॅलिडोस्कोपची उपमा दिली आहे, आणि ती योग्यच आहे.

पुस्तकात जागोजाग फोटो छापले आहेत आणि त्या त्या ठिकाणच्या आठवणी जाग्या केल्या आहेत. पुढच्या पिढीसाठी हे पुस्तक म्हणजे एक उत्तम दस्तावेज आहे.

ग्रँट रोड, एक कॅलिडोस्कोप : लेखक मधुसूदन फाटक 

प्रकाशक : अशोक केशव कोठावळे, 

मॅजेस्टिक पब्लिशिंग हाऊस,

गिरगाव, मुंबई.

मूल्य रु. १००/-
पृष्ठसंख्या ७०

– ©️ मोहन कान्हेरे

mohankanhere@yahoo.in

^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^

अनामिकाची शिफारस

अनामिक

बालसाहित्य कालानुरूप कसे असावे ? या विषयावर आज बरेच काही बोलले जाते परंतु त्यापेक्षा काही भरीव लिहिले गेले तर ते साहजिकच हवे आहे. या विचारात असताना डॉ. उमेश करंबेळकर यांनी लिहिलेली दोन नवीन करकरीत पुस्तके हाती आली. या दोन्ही पुस्तकांची शिफारस करण्यासाठी आज आलो आहे.

डॉ. उमेश करंबेळकर हे ‘मैत्री’च्या वाचकांना प्रामुख्याने पर्यावरणावर अधिकारवाणीने लिहिणारे तज्ज्ञ म्हणून ठाऊक आहेत. त्यांनी कुमार वयाच्या मुलांसाठी काय बरे लिहिले आहे, या कुतूहलाने पहिले पुस्तक उघडले. ते आहे ‘उडणा-यांचा तलाव‘. ही अर्थातच गोष्ट आहे पण गोष्ट आहे ती दुष्काळी भागातल्या गावक-यांची आणि त्यांनी केलेल्या श्रमांतून घडलेल्या चमत्काराची. त्यांनी काय केले श्रम? त्यांनी एकत्र येऊन ठामपणे ठरवले की सर्वानी श्रमदानातून गावाशेजारून वाहणा-या ओढ्याचे पाणी अडवण्यासाठी एक बंधारा बांधायचा. मग पावसाचे पाणी त्या तलावात साठवले जाईल. आणि खरोखरच तो तलाव पाण्याने भरला आणि काय चमत्कार झाला? मुख्य म्हणजे तलाव आणि गावाचा परिसर हिरवागार झाला. तलावाकाठी अनेकानेक पक्षी आले. आणि हळूहळू तो तलाव पक्ष्यांनी गजबजून गेला. ही बातमी सर्वत्र पसरली; शहरातून अनेक पक्षीप्रेमी येऊ लागले. हे सगळे पक्ष्यांमुळे झाले, मग गावाचे भाग्य कसे उजळले …. हा तलाव ‘पक्षी अभयारण्य’ म्हणून कसा जाहीर झाला. हे सविस्तर सचित्र वाचण्यासाठी हे पुस्तक वाचा. हे पुस्तक चित्रांनी सजवले आहे संतोष घोंगडे यांनी आपल्या विलक्षण चित्रांनी.  .

दुसरे पुस्तक आहे ‘परक्या फुलांची गोष्ट.’ ही गोष्ट अशीच  माळरानातल्या फुलांवर आधारलेली आहे. या रानात जसे मोठमोठे वृक्ष होते, तसेच नाना प्रकारचे पशुपक्षी होते आणि असंख्य गवती फुले होती. ऋतूप्रमाणे या फुलांचा रंग बदले. पण एका वर्षी एक परके फूल उगवले.  सुरुवातीला या परक्या फुलाचे स्वागत झाले पण जसजशी त्यांची संख्या वाढू लागली तसतशी गवतफुलांना भीती वाटू लागली की आपले काय होणार ? मग त्यांनी त्या रानातील एका सर्वात ज्येष्ठ अशा वृक्षराजाकडे दाद मागितली आणि या परक्या फुलांना हाकलून देण्याची मागणी केली. त्या आदीवृक्षाने मात्र त्यांना कसे समजावले आणि त्याचे ऐकून पुढे काय झाले यासाठी हे पुस्तक वाचा. याही पुस्तकाला एक आगळावेगळा साज दिला आहे मैत्रेयी नामजोशी यांच्या बहारदार चित्रांनी.

एक विशिष्ट शैलीदार लेखक म्हणून गाजलेल्या डॉ. उमेश करंबेळकर यांच्या या दोन्ही पुस्तकांची माहिती पुढीलप्रमाणे  देताना असे सुचवावेसे वाटते की पालकांनी यंदाच्या वर्षी ही दोन्ही पुस्तके मुलांच्या क्रमिक पुस्तकांबरोबर खरेदी करून त्यांना वाचण्यास द्यावीत. पुस्तकांची निर्मिती उत्तम असून प्रकाशकांनी किंमत माफक ठेवली आहे.

विशेष सूचना : वाचकहो, आपल्या घरातील शाळकरी मुले जर इंग्रजी माध्यमात शिकत असतील तरी ही पुस्तके त्यांना बघू द्या. त्यातील चित्रे किती लोभसवाणी आहेत ! मराठी मजकूर मात्र त्यांना तुम्हीच समजावून सांगावा.

(१) उडणा-यांचा तलाव
किंमत रु. ८०/-

(२) परक्या फुलांची गोष्ट
किंमत रु. १००/-

लेखक डॉ. उमेश करंबेळकर,
रघुकुल निवास, ३२५, मंगळवार पेठ,
सातारा ४१५ ००२.
फोन : ९८२२३९०८१०
ईमेल : umeshkarambelkar@yahoo.co.in

प्रकाशक दिलीप माजगावकर,
राजहंस प्रकाशन प्रा. लि.
१०२५, सदाशिव पेठ,
पुणे ४११ ०३०.
फोन – (०२०) २४४७३४५९.
ईमेल : rajhansprakashan1@gmail.com
वेबसाइट : www.rajhansprakashan.com

– अनामिक

^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^

पिल्लू मोठे झाले

मिलिंद कर्डिले

खरेच, आपल्या घरी जेव्हा एक शिशू जन्माला येतो तेव्हा घर आनंदाने किंवा प्रसन्नतेने भरून जाते. घरातील प्रत्येक व्यक्ती कामाला लागते किंवा ते बाळ सर्वांना कामाला लावते असे म्हणू हवे तर. त्याला दुध पाजणे, त्याचे कपडे बदलणे, न्हाऊ घालणे अशी अनेक कामे पार पाडावी लागतात. त्याचे हसणे, रडणे ते इवले इवले हात पाय हलवणे हे सगळे बघणे म्हणजे एक वेगळाच आनंद असतो. जसजसे ते बाळ मोठे होत असते तस तसे त्याच्या वेगवेगळ्या लीला पाहायला मिळतात.

वाढत्या वयानुसार त्याचे आपले विचार तयार व्हायला लागतात. एक वेगळे विश्व तयार होत असते. त्या विश्वात मित्रांचा, शाळेचा समावेश होतो. आधी फक्त आई वडिलांच्या विचारांचा पगडा असतो पण नंतर इतर अनेक जणांचा प्रभाव पडू लागतो. अभ्यासात एखाद्या विषयात जास्त रुची वाटू लागते तर एखादा विषय कंटाळवाणा वाटतो. हे वय मोठे विचित्र असते. यात त्यांचे संगोपन करणे, त्यांच्यावर चांगले संस्कार करणे, त्यांचा एकंदर कल बघून शिक्षणाची दिशा ठरवणे, त्यांचा मित्र परिवार कसा आहे याची चाचपणी करणे इत्यादी अनेक गोष्टी अत्यंत महत्त्वाच्या असतात. कारण यावर त्यांचे पूर्ण भविष्य अवलंबून असते. कसोटीचा काळ असतो खरे तर. शारीरिक आणि मानसिक दोन्ही स्तरावर अनेक बदल होत असतात. परिस्थितीशी सामना करण्याची कुवत निर्माण होत असते. एका पिल्लाचे रूपांतर होत असते. एक वेगळी ओळख तयार होत असते. पंख पसरून भरारी घेण्याची तयारी होत असते.

एका ठराविक वयानंतर ते आपले विचार मांडू लागतात. आपले निर्णय घेऊ लागतात. खरे तर कधीकधी घरातील शिस्त ही बंधन वाटू लागते. कारण ते वय असते भरारी घ्यायचे. स्वच्छंद वागायचे. मुक्तपणे जगायचे. मग घरात थोडे खटके उडू लागतात ज्याला आपण ” जनरेशन गॅप” असे एक गोंडस नाव दिले आहे. आपले मूल मोठे झाले आहे ही बाब स्वीकारणे आई वडिलांच्या पचनी पडणे कठीण असते. कारण त्यांच्यासाठी ते पिल्लू असते. हे बदल मुलांनी आणि आई वडिलांनी वेळीच स्वीकारले तर पुढील वाद टळतात.

हे पिल्लू पुढे नोकरीला लागते. आर्थिक दृष्ट्या सक्षम होत असते. त्याची ताकद वाढू लागते. जेवढी आर्थिक कुवत वाढते तेवढे ते जास्त स्वतंत्र होते. अर्थकारण हा आपल्या आयुष्याचा फार मोठा भाग आहे. त्याशिवाय जीवन जगणे फार कठीण आहे. वयाच्या २७/२८ वर्षांपासून ते स्वतंत्र निर्णय घेऊ लागते. आपले जीवन कसे असावे, घर कसे असावे, पत्नी किंवा पती कसा असावा, याबद्दल त्याच्या स्वतःच्या अपेक्षा तयार होऊ लागतात. एखाद्या गोष्टीबद्दल आई वडिलांशी ते चर्चा करतील पण त्यांचे ऐकतीलच याची खात्री देता येत नाही. एक स्वतंत्र विचारसरणीचे व्यक्तिमत्त्व आकार घेत असते.

अशा वेळी आई वडिलांनी त्याला योग्य त्या ठिकाणी प्रोत्साहान देणे गरजेचे असते. त्याच्या पंखात किती ताकद भरली आहे हे पहावे लागते. त्याच्या मनात काय चालले आहे याचा अंदाज घ्यावा लागतो. आपली मते आपण अकारण लादत नाही ना याचा अदमास घ्यावा लागतो. हेच वय असते जेव्हा मुलांना आपल्याकडून वेगळ्या अपेक्षा असतात. काही तर विचित्र बोलून त्यांचे पंख छाटण्याऐवजी त्यांच्या पंखात बळ कसे येईल ते पाहणे गरजेचे असते.  एक वैचारिक परिपक्वता पालकांनी दाखवणे गरजेचे असते. पण हे तेव्हाच घडते जेव्हा पालक स्वीकारतात की ” पिल्लू मोठे झाले”

– ©️ मिलिंद कर्डिले

milindkardile@yahoo.com

^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^

बालचित्रकारांचे दालन

सुट्टीतील कामगिरी 

 

– भार्गवी महाडिक 

@@@@@@@@

– अर्जुन भातखंडे 

 

प्रेषक सौ. स्वाती वर्तक

swati.k.vartak@gmail.com

@@@@@@@@@@@@@@@@@ 

 

महत्वाची सूचना –  या अंकात प्रसिद्ध होणा-या कथा, कविता, लेख, आदी साहित्याचे हक्क त्या त्या लेखकाच्या स्वाधीन असून सदर साहित्य प्रस्तुत लेखकाच्या वा संपादकांच्या लेखी परवानगीविना व्हॉट्स अ‍ॅप, फेसबुक वा अन्य कुठल्याही माध्यमातून पूर्णत: अगर अंशत: प्रसिद्ध केल्यास कडक कायदेशीर कारवाई करण्यात येईल याची कृपया नोंद घ्यावी.

@@@@@@@@@@@